🔸 प्रस्तावना:
"बोल, मेरे आका, क्या हुकूम!"
हे ऐकताना सुरुवातीला हसू येतं. शब्दांमध्ये एक प्रकारची विनोदाची झाक आहे. पण जर याच वाक्याकडे थोडं गहाण आणि गांभीर्याने पाहिलं, तर लक्षात येईल — ही एका खोल मानसिकतेची अभिव्यक्ती आहे.
ही मानसिकता आहे — अंधश्रद्धेची, अधीनतेची, आणि विचारशून्यतेची.
जिथं व्यक्ती स्वतःचं निर्णयक्षमता, मत, आणि अस्तित्व कुणा दुसऱ्याच्या हाती सुपूर्त करते. आणि मग, उरतो फक्त एक वाक्य:
"बोल, आका — काय हुकूम?"
🔸 गहाण ठेवलंय तरी काय?
‘गहाण’ हा शब्द आर्थिक व्यवहारांशी निगडित असला, तरी इथे तो सामाजिक, वैचारिक आणि मानसिक पातळीवर वापरला जातो आहे.
आज अनेकजण आपलं…
• मत — कुणाच्या तरी भाषणावर आधारित ठरवतात
• विचार — सोशल मीडियावर दिसणाऱ्या ट्रेंडनुसार बदलतात
• मूल्यबुद्धी — प्रचारकी बातम्यांवर अवलंबून ठेवतात
• प्रतिक्रिया — टोळक्याच्या भावना बघून ठरवतात
याचा अर्थ असा, की आपलं वैयक्तिक "मी" कुठेतरी गहाण पडलंय.
कुणा राजकीय नेत्याच्या, सेलिब्रिटीच्या, धर्मगुरूच्या, किंवा अगदी व्यवस्थेच्या हाती.
🔸 आका कोण?
‘आका’ म्हणजे फक्त एखादा नेता नव्हे.
तो कुणीही असू शकतो —
• जो विचार करण्याचं स्वातंत्र्य हिरावून घेतो
• जो भीतीचा आधार घेत आपल्या मागे अनुयायी निर्माण करतो
• जो प्रश्न विचारणाऱ्याला "देशद्रोही", "नकारात्मक", किंवा "शत्रू" ठरवतो
• आणि जो लोकांचं अविचारी समर्थन मिळवून लोकशाहीचं रूपांतर गुलामगिरीत करतो
🔸 भीती, भक्ती की बुद्धी?
आपल्याला कायम दोन रस्ते दिसतात —
• विचार करणे, स्वतःचे मत तयार करणे
• अन्यांचा विचार डोक्यावर घेत त्यांच्या मागे चालणे
दुर्दैवाने, दुसरा मार्ग खूप जणांना सोपा वाटतो. कारण तिथे विचार करायचा त्रास नाही, जबाबदारी नाही, फक्त आज्ञा पाळायच्या.
पण विचार करा, जर समाजातले बहुतांश लोक असा दुसरा मार्ग निवडत असतील —
तर आपल्याकडं ‘लोक’ राहतात, पण ‘शाही’ हरवते.
🔸 आपल्या आजूबाजूला पाहा:
• तुम्ही कधी एखाद्याशी मतभेद केल्यावर "देशद्रोही" ठरवले गेलेत का?
• तुम्हाला कधी "तू आमच्या विरुद्ध आहेस" असं वाटवलं का, केवळ तुम्ही प्रश्न विचारलात म्हणून?
• तुम्ही कधी "सर्वांनी जे म्हटलं तेच खरं" म्हणून चूप बसलात का?
जर उत्तर हो असेल, तर तुमचं "अस्तित्व" कुठे तरी गहाण ठेवलेलं आहे.
ते परत मिळवायचं असेल, तर प्रश्न विचारायलाच लागेल.
🔸 ‘प्रश्न’ म्हणजे असंतोष नव्हे; तोच खरा योगदान आहे.
आजच्या काळात प्रश्न विचारणाऱ्याला 'अडथळा', 'द्रोही', किंवा 'नकारात्मक' म्हणणं सवयीचं झालं आहे. पण लोकशाहीत प्रश्न विचारणारा नागरिकच सर्वात मोठा देशभक्त असतो.
"माझं सरकार, माझ्या सेवा, माझ्या निर्णयांबद्दल मीच विचारणार नाही, तर कोण?"
हे लक्षात ठेवणं गरजेचं आहे —
शंका हे संशयाचे लक्षण नाही, तर सजगतेचं प्रतीक आहे.
🔸 माध्यमांची भूमिका — आरसा की मुखवटा?
आज बऱ्याच माध्यमांनी स्वतःला "आक्याच्या दरबारात" नेलं आहे.
ते विचार मांडत नाहीत, आदेश पोचवतात.
ते शोध करत नाहीत, घोषणांची उजळणी करतात.
म्हणूनच, सामान्य नागरिकाने स्वतः विचार करणं गरजेचं आहे. नाहीतर जेव्हा माध्यमं गप्प राहतात, तेव्हा प्रश्न विचारायचा अधिकारही हळूहळू हरवतो.
🔸 शेवटचा मुद्दा: आपल्याला कोण व्हायचंय?
🔹 आज्ञाधारक प्रजा, की
🔹 सजग नागरिक?
प्रजेला विचाराची परवानगी नसते.
नागरिकाला ती जबाबदारी असते.
प्रजा म्हणते — "बोल, मेरे आका..."
नागरिक म्हणतो — "सांगा, पण आम्ही विचार करू!"
🔚 निष्कर्ष:
जर आज आपल्याला वाटत असेल की आपलं अस्तित्व, मत, विचार कुणाच्या तरी ‘हुकूम’खाली दबलं गेलं आहे,
तर हा क्षण आहे — जागा होण्याचा, उभं राहण्याचा, आणि पुन्हा एकदा स्वतःचं अस्तित्व परत मिळवण्याचा.
कारण शेवटी,
लोकशाही म्हणजे 'बोलण्याचा अधिकार', पण त्याहीपेक्षा मोठं म्हणजे – 'विचार करण्याची हिंमत'.
✍️
(लोक न्यूज, संपादक
संभाजीराव देवरे )